Φροντίδα και Κλάδεμα Υψηλών Φραχτών

Τα φυτά φράχτες είναι άκρως δημοφιλή φυτά με πολλές χρήσεις. Πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν επιλέξει φυτά που μπορούν με κατάλληλη διαμόρφωση να γίνουν ψηλοί φράχτες και μπορούν να «κρύψουν» την αυλή μας από τα μάτια ενός αδιάκριτου γείτονα, αλλά και να στολίσουν τον κήπο με την πλούσια, καταπράσινη βλάστησή τους. Τα περισσότερα από αυτά είναι φυτά εύκολα στην περιποίηση, μας γλιτώνουν από το να χρησιμοποιήσουμε ψηλό τοίχο (που στις περισσότερες περιπτώσεις απαγορεύεται κιόλας) ή κάγκελα για να οριοθετήσουμε την αυλή μας, ενώ παράλληλα αποτελούν σίγουρα μια επιλογή άκρως φιλική προς το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Σίγουρα θα το διαπιστώσετε από πρώτο χέρι αν βάλετε στην αυλή σας π.χ. φωτίνιες που αποτελούν πόλο έλξης για μέλισσες και άλλα έντομα επικονιαστές, ενώ π.χ. οι μικροί καρποί που παράγονται από τον πυράκανθο έλκουν μικρά πουλιά κάθε είδους. 

Αρχικά, πριν ασχοληθούμε αναλυτικότερα με τη φροντίδα των φυτών αυτών, θα πρέπει να τα γνωρίσουμε καλύτερα. Είναι φυτά αειθαλή ή φυλλοβόλα και σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν θαμνώδη, δενδρώδη αλλά και αναρριχώμενα είδη. Πριν επιλέξουμε το φυτό με το οποίο θα δημιουργήσουμε φράχτη στον χώρο μας, θα πρέπει να σκεφτούμε τις ανάγκες τόσο τις δικές μας, όσο και του ίδιου του φυτού. Θέλουμε ένα ψηλό φυτό – φράχτη που θα έχει φύλλα όλο το χρόνο, ή που θα έχει ανθοφορία μακράς διάρκειας; Επίσης πρέπει να έχουμε λάβει υπόψη μας τις καιρικές συνθήκες της περιοχής μας, καθώς θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν το φυτό έχει ανθεκτικότητα στις χαμηλές θερμοκρασίες και τον παγετό ή σε υψηλές θερμοκρασίες και καύσωνες. Για παράδειγμα, τα κωνοφόρα δέντρα προέρχονται από δάση στα οποία οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές. Γι αυτό το λόγο, για να μπορέσουν να επιβιώσουν στις συνθήκες ενός κήπου στην Ελλάδα, χρειάζονται τακτικό πότισμα ειδικά το καλοκαίρι.

Όπως είπαμε και προηγουμένως, τα φυτά – φράχτες κυρίως χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: στα θαμνώδη, τα δενδρώδη και τα αναρριχώμενα. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε μερικά από αυτά. 

Ως θαμνώδη χρησιμοποιούμε κυρίως το πυξάρι, την αγγελική, το βιβούρνο λούσιντουμ, την πικροδάφνη, την φωτίνια, το λιγούστρο, τον ελαίαγνο, τον πυράκανθο κ.α. 

Ως δέντρα βάζουμε συνηθέστερα κωνοφόρα όπως το Gold Crest, το Λέιλαντ, την Τούγια αλλά σπανίως και κάποια άλλα ψηλά δέντρα, όπως π.χ. Μανόλια, η οποία μετά από χρόνια φτάνει και ξεπερνάει τα 20 μέτρα.  

Τέλος, στη χώρα μας χρησιμοποιούνται αρκετά και τα αναρριχώμενα φυτά όπως είναι ο παρθενόκισσος η βουκαμβίλια και η γλυτσίνια (και τα τρία αυτά είναι φυλλοβόλα), το ρυγχόσπερμο, το πλουμπάγκο, το αγιόκλημα (και τα τρία αυτά είναι αειθαλή) καθώς και πολλά άλλα. Είναι αυτονόητο ότι τα αναρριχώμενα -για να μπορέσουν να δημιουργήσουν ένα ψηλό φράχτη- θα πρέπει να υπάρχει έστω κάποιο ψηλό συρματόπλεγμα ή κάποια άλλα δέντρα στα οποία θα σκαρφαλώσουν και θα γεμίσουν όλη την περιοχή. 

Όλα τα προαναφερθέντα φυτά είναι αρκετά ανθεκτικά και έχουν τη δυνατότητα – αν βέβαια βρουν και τις κατάλληλες συνθήκες- να φτάσουν πάνω από τα 4 μέτρα, δηλαδή να σχηματίσουν έναν ψηλό φυτοφράχτη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι για να μπορέσουν αυτά τα φυτά να ανταποκριθούν στον λόγο για τον οποίο τα φυτέψαμε, να σχηματίσουν δηλαδή έναν πλούσιο, όμορφο και υγιή φράχτη, χρειάζονται απαραίτητα κάποια περιποίηση. Γενικά, τα περισσότερα είναι ανθεκτικά φυτά, που όμως έχουν ανάγκες σε νερό, ήλιο και λίπανση.  Μεμονωμένα σίγουρα το καθένα έχει τις ευαισθησίες του, όπως για παράδειγμα το γκολντ κρεστ που είναι ένα φυτό ευαίσθητο στις μυκητιάσεις. Αυτό όμως που σίγουρα όλα αυτά τα φυτά χρειάζονται είναι τακτικό κλάδεμα.

Που χρησιμεύει το κλάδεμα και γιατί κλαδεύουμε;

Με το κλάδεμα λοιπόν δίνουμε στο φυτό το σχήμα και την πορεία ανάπτυξης που θέλουμε να ακολουθήσει. Για παράδειγμα, εάν θέλουμε να γίνει ένας μακρόστενος ψηλός φράχτης όπως γίνονται τα κυπαρισσοειδή, φροντίζουμε να κλαδεύουμε το δέντρο στην περίμετρο του έτσι ώστε να μην το αφήνουμε να πάρει πολύ όγκο αλλά αντίθετα να του δώσουμε ώθηση να πάρει ύψος. Επίσης εάν θέλουμε να γεμίσουμε έναν άδειο τοίχο θα φροντίσουμε να αφήσουμε τον παρθενόκισσο (ή οποιοδήποτε άλλο αναρριχώμενο) να ανέβει αρκετά και  να κάνουμε ένα απλό αλλά συνεχές κορυφολόγημα για ανανέωση της βλάστησης. 

Πότε γίνεται το κλάδεμα;

Υπό κανονικές συνθήκες, το κλάδεμα των ειδών που αναφέρθηκαν γίνεται κατά τις αρχές της άνοιξης και όχι αργότερα, έτσι ώστε το φυτό να μην καταναλώσει πολύτιμους πόρους και θρεπτικά συστατικά για να αναπτύξει βλάστηση που εμείς θα πάμε και θα κόψουμε δύο ή τρεις μήνες αργότερα. Όμως, εμείς σαν χώρα έχουμε την ιδιαιτερότητα του ελληνικού καλοκαιριού που προσελκύει δεκάδες εκατομμύρια επισκέπτες από όλον τον κόσμο. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από τους φράχτες αυτούς βρίσκεται είτε σε τουριστικά μέρη (ξενοδοχεία, δωμάτια κτλ) είτε σε ιδιωτικές εξοχικές κατοικίες που θα αξιοποιηθούν μετά τα μέσα Ιουνίου που κλείνουν τα σχολεία. Στην περίπτωση αυτή, είναι πολύ συχνό φαινόμενο η περιποίηση των φρακτών να γίνεται κατά το μήνα Μάιο ή ακόμα και Ιούνιο, έτσι ώστε ο φράχτης μας κατά τους 3 καλοκαιρινούς μήνες να δείχνει πολύ περιποιημένος και προσεγμένος. Ακόμα κι έτσι, όλα τα φυτά που αναφέρθηκαν προηγουμένως είναι τόσο ζωηρής ανάπτυξης που θα προλάβουν να καλύψουν τα όποια κενά υπάρχουν κατά τους δύο τρεις καλοκαιρινούς μήνες, εφόσον βέβαια είναι ώριμα φυτά 4-5 ετών και πάνω. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει το κλάδεμα να γίνεται μετά τον Σεπτέμβριο, καθώς αυτό ενεργοποιεί τη δημιουργία νέας βλάστησης η οποία θα είναι απροστάτευτη από τα πρώτα κρύα που θα έρθουν.

Φυσικά, κατά τη διάρκεια του έτους μπορεί να προκύψουν καταστάσεις που να μας αναγκάσουν να επέμβουμε κλαδεύοντας νωρίτερα ή αργότερα από την καθορισμένη περίοδο, όπως στην περίπτωση που κάποια κλαδιά έχουν ξεραθεί ή υποφέρουν από εντομολογικούς εχθρούς και ασθένειες. Είναι σημαντικό όταν δούμε άρρωστα κλαδιά στον φράχτη μας όπως αυτά της φωτογραφίας, να τα απομακρύνουμε αμέσως ώστε να μην εξαπλωθεί η ασθένεια και στα γειτονικά φυτά. Επίσης, απολυμαίνουμε πάντα τον εξοπλισμό μας μετά την αφαίρεση των ασθενών κλάδων. 

Το κλάδεμα λοιπόν είναι πολύ σημαντικό. Έχοντας αφαιρέσει από πάνω του όλα τα αδύναμα σημεία όπως τα νεκρά και ξερά κλαδιά ή ακόμη και κλαδιά που έχουν δεχθεί προσβολή από κάποιον εντομολογικό, μυκητολογικό ή βακτηριολογικό εχθρό, δίνουμε ώθηση στο φυτό να αναπτυχθεί πιο γρήγορα και να δώσει προτεραιότητα εκεί που χρειάζεται, κυρίως στην νεαρή βλάστηση που τώρα έχει ξεκινήσει να αναπτύσσεται. Από την άλλη, πρέπει να θυμόμαστε ότι το ανεξέλεγκτο κλάδεμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημιά στον φράχτη μας. Είναι σημαντικό να κλαδεύουμε με προσοχή και ανάλογα με την ηλικία, αλλά και τις δυνατότητες του κάθε φυτού. 

Επίσης, καλό είναι να μην κλαδεύουμε το φυτό φράχτη μας κατά το μεσημέρι εάν ο ήλιος καίει πάρα πολύ (π.χ. κατά τον Ιούνιο-Ιούλιο). Εάν τα εσωτερικά φύλλα μέσα στο φράχτη μας εκτεθούν ξαφνικά σε πολύ έντονο ηλιακό φως, η ευαίσθητη επιδερμίδα των φύλλων μπορεί να υποστεί βλάβες (αυτό ισχύει για κάποια και όχι όλα τα φυτά φράχτες που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα). 

Συμβουλές για το Κλάδεμα Περιποίησης Ψηλών Φρακτών 

• Αρχικά πρέπει να απομακρύνουμε άμεσα τα σπασμένα, ξερά ή χτυπημένα από ασθένεια ή παράσιτο κλαριά του φράχτη μας. Κατά την αφαίρεση νεκρού ξύλου, πρέπει να το κάνουμε προσεκτικά για να αποφύγουμε το ξεφλούδισμα του φλοιού των υγιών ιστών. Ελέγχουμε πάντα τα φυτά μας για πιθανές προσβολές εντόμων και ασθενειών και κινούμαστε αναλόγως. 
• Ο πρώτος κανόνας που πρέπει να έχουμε υπόψη μας για την συντήρηση και φροντίδα ψηλού φράχτη είναι να έχουμε επιλέξει το πάχος του φράχτη και να το διατηρούμε σε αυτά τα επίπεδα με όσες κοπές χρειάζεται. Αν ξεκινήσει το φυτό και αναπτύσσεται εκτός αυτού του πάχους, δηλαδή φεύγουν πλευρικοί βλαστοί οριζόντια, είναι βέβαιο ότι αυτό θα φέρει προβλήματα. Αφενός τα κλαριά κινδυνεύουν να χτυπήσουν κάποιον περαστικό, αφετέρου το φυτό θα πάρει σήμα να ξεκινήσει να αναπτύσσεται προς το πλάι και όχι εντός του φράχτη, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε τρύπες σε αυτόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι δύο φράχτες της παρακάτω φωτογραφίας, με το ίδιο είδος, αυτό της Φωτίνιας. Στην πρώτη περίπτωση (αριστερά) , φεύγουν βλαστοί προς τα πλάγια, ενώ στο εσωτερικό του φράχτη παρατηρούνται τρύπες (βλ. βελάκι), οι οποίες θα μεγαλώσουν αν δεν κλαδέψουμε άμεσα. Στη δεύτερη περίπτωση (δεξιά), έχει κρατηθεί με συνέπεια το πάχος του φράχτη στα προβλεπόμενα επίπεδα, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα το φυτό να είναι πυκνό και να δημιουργεί ένα αδιαπέραστο στρώμα. 

Ο δεύτερος κανόνας που πρέπει να έχουμε υπόψη μας για τη σωστή συντήρηση και φροντίδα ενός ψηλού φράχτη, είναι αυτός του ανάποδου V. Ο φράχτης πρέπει να είναι στενότερος στην κορυφή από τη βάση σε κάθε πλευρά (δηλαδή να σχηματίζει ένα Λ και όχι ένα V). Με τον τρόπο αυτό, το ηλιακό φως μπορεί να διεισδύσει σχεδόν στο σύνολο της κόμης, ενώ αντίθετα αν κάνουμε ένα V, μόνο το ανώτερο τμήμα θα δέχεται την ηλιακή ακτινοβολία και θα σκιάζει το κατώτερο. Αν δείτε έναν φράχτη να έχει σχήμα V, όπως αυτόν της φωτογραφίας, είναι η αρχή του τέλους του αν δεν παρέμβουμε. 

• Ξεκινάμε να κόβουμε κατά προτίμηση από το κάτω μέρος του φράχτη και προχωράμε προς τα πάνω. Μετακινούμε το φραχτοκόπτη με αργό, σταθερό ρυθμό. Δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να κόψουμε πολύ βαθιά στο φράχτη στο αρχικό πέρασμα. Αντ’ αυτού, μπορούμε να κάνουμε πιο ήπια αλλά πιο πολλά περάσματα, κόβοντας μόνο μερικά εκατοστά κάθε φορά.
• Από την μια δεν πρέπει να φοβόμαστε να κλαδέψουμε. Το φυτό μας το χρειάζεται πραγματικά για να αφαιρέσει το νεκρό ξύλο και να πάρει το σχήμα που θέλουμε και μας ευγνωμονεί για το καθάρισμα αυτό. Αλλά όταν ένα φυτό χάνει πάρα πολύ από την φυλλώδη επιφάνειά του, μπαίνει σε ένα είδος σοκ ή κατάσταση πανικού. Καλό είναι να μην κόβουμε περισσότερο από το ένα τέταρτο της κόμης του φυτού σε οποιαδήποτε συνεδρία.
• Στη συνέχεια, απομακρύνουμε άμεσα το κομμένο φυτικό υλικό και το βάζουμε στον κάδο κομποστοποίησης. Τα ξερά κομμένα κλαδιά αν μείνουν ως στρωμνή μπορούν να φιλοξενήσουν παράσιτα, ενώ τα άρρωστα μπορούν να εξαπλώσουν την ασθένεια, οπότε δεν πρέπει να τα αφήσουμε να υπάρχουν στην περιοχή γύρω από το φράχτη σας.
• Αμέσως μετά το κλάδεμα, είναι πολύ ευεργετικό για τα φυτά να προχωρήσουμε σε οργανική ή ανόργανη λίπανση και βέβαια αμέσως μετά να ποτίσουμε. Έτσι, θα ενθαρρύνουμε τη νέα, υγιή ανάπτυξη και τη γρήγορη πύκνωση του φράχτη μας. 

Εργαλεία Κλαδέματος 

Για να πετύχουμε το κατάλληλο σχήμα στον φράχτη μας, θα πρέπει πρώτα να έχουμε προμηθευτεί τον κατάλληλο εξοπλισμό. Είναι σημαντικό να σκεφτούμε το μέγεθος των κλάδων και το ύψος του φράχτη μας για να επιλέξουμε και τα ανάλογα εργαλεία. Η εταιρία STIHL διαθέτει μία πλήρη γκάμα προϊόντων για τη φροντίδα υψηλών φραχτών, τα οποία εξειδικεύονται ανάλογα να είστε επαγγελματίας κηπουρός ή θέλετε απλώς να φροντίζετε το δικό σας φράχτη. 

• Για επαγγελματίες κηπουρούς, η εταιρεία STIHL διαθέτει τον Επαναφορτιζόμενο φραχτοκόπτη HLA 86 με μεγάλη εμβέλεια για επαγγελματική χρήση. Είναι εξαιρετικά κατάλληλος για κούρεμα υψηλών φραχτών και θάμνων και για την κοπή φυτών κοντά στο έδαφος. Προσφέρει εργονομική εργασία χάρη στον σταθερό τηλεσκοπικό σωλήνα τετράγωνης διατομής. Το μήκος του σωλήνα και η γωνία των μαχαιριών ρυθμίζονται χωρίς εργαλεία. Τα μαχαίρια είναι ρυθμιζόμενα κατά 115°, για κοπή από πάνω, από το πλάι και κοντά στο έδαφος. Επίσης, τα μαχαίρια είναι αμφίπλευρα τροχισμένα για καθαρή κοπή. Το μήκος μεταφοράς με αναδιπλωμένα μαχαίρια είναι 180 cm, ενώ το συνολικό μήκος 260 – 330 cm.
• Για ιδιώτες κηπουρούς, η εταιρία STIHL διαθέτει τον ελαφρύ και πολύ οικονομικό επαναφορτιζόμενο φραχτοκόπτη HLA 56. Είναι ακριβώς ό,τι χρειάζεστε για την φροντίδα υψηλών φραχτών και θάμνων στον κήπο του σπιτιού. Τα μαχαίρια είναι μονόπλευρης κοπής με δόντια σε σχήμα σταγόνας, ενώ η γωνία μαχαιριών είναι ρυθμιζόμενη από -45° έως + 90°. Το μήκος μεταφοράς είναι 115 cm, το συνολικό μήκος 210 cm ενώ το βάρος είναι μόλις 3,8 kg.
• Στην περίπτωση δέντρων φραχτών με χοντρά κλαδιά, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα επαναφορτιζόμενα τηλεσκοπικά κονταροπρίονα STIHL. Είναι ελαφριά και δυνατά για εργασίες κοντά σε περιοχές με ευαισθησία στο θόρυβο. Ενδείκνυνται για κλάδεμα από το έδαφος που μπορεί να φτάνει μέχρι και 5 μέτρα ύψος, χωρίς καλώδια και καυσαέρια.

Μέτρα Ασφαλείας κατά την Φροντίδα Ψηλών Φρακτών: 

Η φροντίδα ενός ψηλού φράχτη δεν είναι μια εργασία εντελώς ακίνδυνη και πάντα να πρέπει να βάζουμε ως πρώτη προτεραιότητα την ασφάλεια τη δική μας και των γύρω μας. 

• Αρχικά είναι σημαντικό να προμηθευτούμε γαλότσες καλής ποιότητας, ακόμα και αν τα σύγχρονα εργαλεία μας επιτρέπουν να μην ανέβουμε καν σε σκάλα. Ο κήπος συχνά, κυρίως κατά το καλοκαίρι, όπου όπως είπαμε είναι συνήθως και η περίοδος φροντίδας των φυτών φρακτών, προσελκύει ανεπιθύμητους επισκέπτες που αναζητούν τροφή, όπως για παράδειγμα φίδια ή ποντίκια. Ένα απρόσεκτο βήμα στον κήπο, μπορεί να έχει κακή εξέλιξη.  Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό να προστατεύουμε τα πόδια μας από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μπορείτε να βρείτε γαλότσες άριστης ποιότητας με αδιαπέραστα υλικά όπως οι Γαλότσες STIHL που εκτός από προστασία από δαγκώματα, προσφέρουν υψηλή σταθερότητα χάρη στο αντιολισθητικό αυλακωτό πέλμα, κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό αν χρειαστεί φυσικά να ανέβουμε σε σκάλα. 
• Στη συνέχεια, αρκετοί ιδιώτες αλλά και επαγγελματίες κηπουροί έχουν αναφέρει δερματικούς ερεθισμούς μετά την επαφή με κάποια από αυτά τα φυτά (π.χ. τούγια, πικροδάφνη, ρυγχόσπερμα), ενώ κάποια άλλα φυτά φράχτες διαθέτουν πάρα πολύ κοφτερά αγκάθια (π.χ. πυράκανθος). Συνεπώς, είναι απαραίτητο να φοράμε μακριά μανίκια, ανθεκτικά γάντια και φυσικά οπωσδήποτε γυαλιά ασφαλείας. Δυστυχώς είναι συχνό φαινόμενο να προσέρχονται στις Οφθαλμολογικές Κλινικές της χώρας αρκετοί άνθρωποι με κάθε λογής θραύσματα στα μάτια που έχουν προκύψει κατά το κλάδεμα διαφόρων φυτών (συμπεριλαμβανομένων και των φυτών που δημιουργούν φράχτη).
• Επίσης, κατά το κλάδεμα περιποίησης ενός φυτού φράχτη που είναι 5 ή 6 μέτρα ψηλό, δεν είναι καθόλου απίθανο να μας έρθει κάποιο σαθρό ή σπασμένο κλαδί στο κεφάλι χωρίς να το περιμένουμε. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να φοράμε πάντα προστατευτικό κράνος ασφαλείας.
• Πριν ξεκινήσουμε, οπωσδήποτε αφαιρούμε τυχόν εμπόδια στο έδαφος και διατηρούμε άσχετα με την εργασία άτομα, παιδιά και ζώα σε απόσταση τουλάχιστον πέντε μέτρων από την περιοχή εργασίας
• Αποφεύγουμε τη χρήση κλαδευτικών εργαλείων πολύ πάνω από το ύψος των ώμων και χρησιμοποιούμε αν χρειαστεί ανθεκτικές σκάλες ή πλατφόρμες, διασφαλίζοντας ότι είναι σταθερές. 
• Ο φραχτοκόπτης που θα χρησιμοποιήσουμε δεν είναι αδιάβροχος. Σε περίπτωση χρήσης στη βροχή ή σε υγρό περιβάλλον, μπορεί να προκληθεί ηλεκτροπληξία. Υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού του χρήστη και ζημιάς στον φραχτοκόπτη. Συνεπώς, προσέχουμε να εκτελούμε την εργασία αυτή σε ημέρα χωρίς πιθανότητα βροχής, κάτι που βέβαια ισχύει πάντα στο κλάδεμα. 

Πηγή: wikifarmer.com/el